Verzameling van hier en daar aardige aforismen / aphorisms ( Otto B. Wiersma ) versie 12.11.2024 To do is to be (Socrates) To be is to do (Sartre) Do be do be do (Sinatra) (gezien op de website van Martin van Hees) aanleidingen - oorzaken Grote twisten vloeien vaak voort uit onbelangrijke aanleidingen, maar zelden uit onbelangrijke oorzaken. aapmens - mensaap Wij zijn de apen die het in hun hoofd haalden om mens te worden, een doel dat we nooit zullen bereiken. Want afstand doen van onze dierlijkheid is een offer dat we niet kunnen brengen. (Clarice Lispector) ad hominem argument (a-)theïsme is een uitvinding van mensen die te stom zijn om te kunnen geloven dat God (niet) bestaat. (variant op een citaat van Norman Mailer) aforisme Niet elke mooie zin is een aforisme en niet elk aforisme is een mooie zin. angst Fear is a source of lies, existential fear is a source of big lies. Angst is een slechte raadgever, maar een goede stemmentrekker. antwoord / answer The combination of some data and an aching desire for an answer does not ensure that a reasonable answer can be extracted from a given body of data. (John Tukey) Far better an approximate answer to the right question, which is often vague, than an exact answer to the wrong question, which can always be made precise. (John Tukey) aow Hij genoot een vrolijke levensavond met zijn vrienden en liet zijn aow rechtstreeks overmaken aan de kastelein. argeloos Speels, argeloos en zelfzuchtig: ze hoeft niet te weten waarom ze op de wereld is, ze hoeft het alleen maar naar haar zin te hebben. artificial intelligence / computer / denken De vraag of een computer kan denken is net zo interessant als de vraag of een duikboot kan zwemmen. (Edsger Dijkstra) [ doordenker: vervang "duikboot" door "mensvormige robot" ] [ zie ook: begrip ] asielprocedure Voor de Nederlandse ambtenaar is een nette leugen beter dan een rommelige waarheid. (Rodaan al-Galidi) Bach Bij het horen van de Matthäus Passion van Bach ging ik geloven in muziek. bbp Het bbp meet alles, behalve datgene wat het leven de moeite waard maakt. (Robert Kennedy) begrip / begrijpen / understanding What I cannot create, I do not understand. (Richard Feynman) antropomorfisme bij begrip Iets biologisch dat gedrag vertoont, moet daar zelf ook wel begrip van hebben. biologisme bij begrip Iets fysisch dat niet leeft, kan geen begrip hebben. representatisme bij begrip Er is pas sprake van (begin van) begrip bij aanwezigheid van conceptuele representaties. belasting / taxes van massaproductie naar maatproductie van werkbelasting naar groenbelasting in plaats van het subsidiëren van suïcidale verdienmodellen beleid Wijs beleid koerst zowel op persoonlijke verhalen als op onpersoonlijke statistieken. bescheiden Bescheiden mensen hebben aan een dorp, een huis en werk voldoende om zichzelf een plaats te geven. Ze leven zonder veel ambitie en zonder veel illusies, maar ook zonder veel spijt en zonder veel nadeel voor hun medemensen en de aarde. (Koos van Zomeren) betekenis / sense, reference Not everything that has sense, does have reference. Not everything that has sense, does make sense. beter variant op 'het betere is vaak de vijand van het goede': Zolang we slecht zijn, stellen we ons tevreden met kleine lafheden; worden we beter, dan gaan we moorden. (Antoine Verbij) Het gaat er niet om of mensen goed of slecht zijn. Het gaat erom of ze proberen beter te zijn dan gisteren. (The Good Place) bezit Wie te veel bezit, wordt bezeten. (Nietsche? Marx?) bidden Als dieren konden bidden, zouden ze bidden om de uitroeiing van de mens. Als er een God was, zou Hij hun gebed verhoren. (Koos van Zomeren) bijbel Toen de blanken kwamen, hadden zij de bijbel en wij het land. Ze vroegen ons met hen te bidden en wij knielden en sloten de ogen. Toen wij ze weer openden, hadden wij de bijbel en zij het land. (Desmond Tutu, 1931-2021) boerkiniverbod Regel over wat vrouwen niet mogen dragen op grond van de overweging dat het verkeerd is voor vrouwen om regels te moeten volgen over wat zij dragen. bureaucratie De Amsterdamse ambtenaren die de van concentratiekampen en onderduikadressen terugkerende Joden een boete stuurden voor het niet betalen van erfpacht tijdens de oorlog, werden gelukkig niet geleid door antisemitisme, maar slechts door bureaucratische stompzinnigheid, ofwel gelegaliseerd antihumanisme. Zo loerde door de kieren van het 'regels zijn regels' het schele oog van 'Befehl ist Befehl'. cognitieve therapie geslaagde cognitieve therapie: Ik ben anders en kan meer dan ik dacht. compassie Bij medeleven-vermoeidheid moet een schokkend beeld de lethargie doorbreken. Echter, een beeld vertelt niet wat wijs is om te doen of te laten om de waanzin van een ontsporend conflict te stoppen. Veel van wat we te zien krijgen, is door partijdigheid gemanipuleerd. Hoe meer we zien, hoe minder we geraakt worden. computer De computer ontwikkelde zich van getallenkraker tot informatiebraker. conservatief Een conservatief heeft heimwee naar een verleden dat nooit heeft bestaan. critici Critici zijn als ornithologen. Ze weten een heleboel van vogels, wat vogels zelf niet weten, maar ze kunnen niet vliegen. (Yehudi Amichai) Cruijffiaans Voetbal is simpel, je moet op het juiste moment op de juiste plaats staan, simpel: als je er niet bent op het juiste moment, ben je te vroeg of te laat. Als je te laat bent, moet je zorgen dat je op tijd vertrekt. Voetballen is simpel, maar het moeilijkste wat er is, is simpel voetballen. Totaalvoetbal: iedereen heeft een aanvallende en een verdedigende taak. De Italianen kennen niet van je winnen, maar je kan wel van ze verliezen. Het is veel gemakkelijker om goed te spelen dan om te voorkomen dat je slecht speelt. Perfectie is niet een verschrikkelijk moeilijke bal goed plaatsen; nee, perfectie is een makkelijke bal perfect plaatsen. Ik maak eigenlijk nooit fouten, want ik heb enorme moeite me te vergissen. Voordat ik een fout maak, maak ik die fout niet. Vaak moet er iets gebeuren voordat er iets gebeurt. Je kunt de punten beter in het begin verliezen dan aan het eind tekortkomen. Lichamelijk zit iedereen anders in elkaar en toch hetzelfde. Als ik zou willen dat je het begreep, zou ik het wel beter hebben uitgelegd. Je gaat het pas zien als je het doorhebt. Elk nadeel heb z'n voordeel. Johan Cruijff cultuur / culture Als afgerekend is met zowel de schuld als de schaamte, wat voor cultuur krijg je dan? (Bas Heijne) In westerse culturen zijn vrouwen meer mens. Culturen zijn grote, brede rivieren, waarin talloze zijrivieren uitmonden zonder dat één van hen de ware bron van de hoofdstroom is. (Ilija Trojanow & Ranjit Hoskoté) CumEx Met plaatsvervangende schaamte zien we schaamteloze verrijking, met morele wanhoop zien we amorele arrogantie, krachteloos ontrecht zien we het onrecht van de sterksten. Als ik een miljoen van de bank leen en verlies, heb ik een probleem. Als ik 100 miljoen van de bank leen en verlies, heeft de bank een probleem. Als banken miljarden van de staat 'lenen' en beschouwen als 'winst', heeft de democratie een probleem. denken / thought Hij dacht dat hij daar goed aan deed. Maar hij was een mens en denken was niet zijn sterkste kant. Om goed te kunnen denken, moet je vrij zijn om te denken. It is a profoundly erroneous truism, repeated by all copy-books and by eminent people when they are making speeches, that we should cultivate the habit of thinking of what we are doing. The precise opposite is the case. Civilization advances by extending the number of important operations which we can perform without thinking about them. Operations of thought are like cavalry charges in a battle - they are strictly limited in number, they require fresh horses, and must only be made at decisive moments. (A.N. Whitehead) Filosofische denken is niet het werken aan oplosbare puzzels, maar aan niet te beantwoorden vragen die samenhangen met menselijk handelen waarvan de gevolgen onzeker en onvoorspelbaar zijn. Onze taak is niet: zien wat nog niemand ooit gezien heeft, maar: denken wat niemand ooit heeft gedacht, over dingen die iedereen ziet. (Schopenhauer aan Darwin) dialectiek (wetten van ...) (Koos van Zomeren naar Politzer) 1 niets blijft wáár noch wát het was 2 niets staat op zichzelf - alles hangt met elkaar samen 3 elk ding is z'n eigen tegendeel (in elk ding zijn tegengestelde krachten tegelijk aanwezig) 4 de (sprongsgewijze) verandering van kwantiteit in kwaliteit 5 elk ding is waarvoor het gebruikt wordt (Daan Monjé) diepte / profundity It is a safe rule to apply that, when a mathematical or philosophical author writes with a misty profundity, he is talking nonsense. (A.N. Whitehead) dilettant - professional De dilettant of hobbyist doet iets om bezig te zijn, de professional doet iets omdat het gedaan moet worden. (Goethe) doel - middelen Het doel moet in de keuze van de middelen zichtbaar worden. (Gandhi) dogmatisme Dogmatisme staat ons niet toe niet te weten wat we niet weten. dom Het is met dom zijn net als met dood zijn: je hebt er zelf geen last van, alleen is het erg vervelend voor de mensen om je heen. (Jack Gadallaa) dood (zie ook lager bij 'leven en dood') Nothing in life is certain except death, taxes and the second law of thermodynamics. All three are processes in which useful or accessible forms of some quantity, such as energy or money, are transformed into useless, inaccessible forms of the same quantity. That is not to say that these three processes don't have fringe benefits: taxes pay for roads and schools; the second law of thermodynamics drives cars, computers and metabolism; and death, at the very least, opens up tenured faculty positions. (Seth Lloyd) Ik heb geen antwoord op de dood. Er is geen zin in de dood. Uit alles blijkt dat er slechts zin is in het leven. (Christa Anbeek) Denken over de zin van de dood is een illusie van het bewustzijn dat denkt voorbij ondenkbare grenzen te kunnen denken. Ik vind het niet een gemis dat ik niet leefde voor mijn ontstaan, waarom zou ik het een gemis vinden dat ik niet leef na mijn dood? Dat jij me dan soms even mist, moet niet leiden tot het gemisverstand dat ik op een of andere manier nog in leven zou zijn. Ook de nagedachtenis van doden zal uitsterven. doodgaan is tot daar aan toe maar dood zijn maakt me pas echt moe economie De kredietcrisis 2008/2009 toont het lelijke gezicht van een economie van woekerwinst en wantrouwen. Schaamteloze winstmaximalisatie ten koste van wederzijds dienstbetoon. In controle-instituties is sprake van overgeorganiseerd wantrouwen ten koste van het eigenlijke werk. Een nieuwe economie creëert waarden in meerdere dimensies: sociaal, ecologisch, intellectueel en financieel; een economie waarin het een niet ten koste gaat van het ander. Dit kan door geld te verbinden met de reële onderliggende en toegevoegde sociale, ecologische, en intellectuele waarden. (Herman Wijffels - BNP > ???) Een stabiele economie bevredigt een beperkt aantal basisbehoeften. Een wildgroei-economie schept grenzeloos veel consumptiebehoeften. eenvoud / simplicity Simplicity is about subtracting the obvious, and adding the meaningful. (John Maeda) eeuwigheid Hoe lang heeft degene die het een goed idee lijkt om eeuwig te leven, nagedacht om zich daar een voorstelling van te vormen? emigratie (ook van levenbeschouwing) Ik ha dêr gelok fûn, mar it is mei ûnwennigens betelle. emotiejournalistiek maakt het onpersoonlijke aangrijpend empathie Empathie leidt tot twijfel aan onmenselijkheid en tot zekerheid wat betreft het moreel verwerpelijke. erfzonde VRAAG Wat is het verschil tussen erfzonde en erfsmet? ANTWOORD Daar zijn ongetwijfeld interessante verschillen bij te bedenken, maar mij interesseert meer de overeenkomst: erfonzin. ethiek en recht Ethics and law as our protest against the all too often incompassionate nature of our evolution. eugenetica - betere mensen maken Sommige filosofen speculeren nogal gemakkelijk over een toekomst waarin ivf standaard is en ouders met een genetisch ingenieur bespreken wat voor kind ze willen hebben en wat dat moet kosten. Leo P. ten Kate (emeritus klinische genetica VU) daarover: "Deze wijsgeren etaleren in hun artikelen zoveel gebrek aan realiteitszin en kritisch denken, dat we er beter aan doen eerst maar eens betere filosofen te maken, voordat we ons op het maken van betere mensen richten." (Trouw 19.2.2009) euthanasie Goed sterven betekent: het ontkomen aan het gevaar van slecht leven. (Seneca) euthanasie bij dementie Als je precies op tijd wilt gaan, weet je zeker dat je te laat bent. evenwicht Verstarrende orde (kosmos) en chaotiserende overmoed (hybris) wordt in evenwicht gehouden door rechtvaardigheid (dikè). (Luc Ferry over de Griekse mythologie) expert Een expert weet steeds meer over minder en uiteindelijk alles over niets - een filosoof daarentegen weet steeds minder over meer en uiteindelijk niets over alles. (..) extremisme Een intens verlangen naar orde leidt tot extremisme. fanatisme is onze grootste vijand, die alleen met verdraagzaamheid en humor is te bestrijden (Amoz Oz) feminisme [ in een discussie over verschillen tussen mannen en vrouwen ] Bert Keizer: Onderhandelen doe je met een vrouw anders dan met een man. Als ik als dokter een patiënte aanbiedt op de eerste hulp, moet je 'm een beetje binnenkletsen. Bij mannen kun je zeggen: geen gelul, je moet 'r nemen, want anders ga ik hogerop. Tegen een vrouw zeg ik: Kun je me alsjeblieft helpen, ik zit ermee, het is stom, dat ik 't vraag, ik ben niet zo goed in... Nou, dan kun je een zieke chimpansee brengen, die neemt ze op. fictie Geschiedenis is fictie die gebeurd is, terwijl fictie geschiedenis is die had kunnen gebeuren. (André Gide) Wetenschap van fictie, wat kan dat anders zijn dan fictie van wetenschap? (Koos van Zomeren) Als fictie aantrekkelijk of geloofwaardig is, wordt het daarmee (nog) niet werkelijkheid. fiction You can call them fictions, but with firm belief fictions can shape harsh realities. filosoof / filosofen / philosophers Every good mathematician is at least half a philosopher, and every good philosopher is at least half a mathematician. (G. Frege) The intersection of the sets of great mathematicians or scientists and great philosophers is a rapidly decreasing function of time. (Doron Zeilberger) Physicists on the Interpretations of Quantum Mechanics: "Shut up and calculate." The rest is food for philosophers, who, according to physicists, talk too much anyway and calculate too little. Wie stelt "meten is weten", weet waarschijnlijk niet wat meten inhoudt. (filosoof tegen quantumfysicus) Americans don't like philosophers. The publisher translated 'Harry Potter and the Philosopher's Stone' by 'Harry Potter and the Sorcerer's Stone'. Wiki: The main reason for this retitle was that the U.S. publishers thought that a child would not want to read a book that sounded as though it was associated with philosophy. Een expert weet steeds meer over minder en uiteindelijk alles over niets - een filosoof daarentegen weet steeds minder over meer en uiteindelijk niets over alles. (..) filosofensyndroom Het aanzien van je verbeelding voor een logisch noodzakelijk inzicht. (Daniel Dennet) filosoficus - filosoof een kunsthistoricus is (nog) geen schilder een musicus is (nog) geen componist een neerlandicus is (nog) geen schrijver een filosoficus is (nog) geen filosoof filosofie De opgave van filosofie is te laten zien dat de dingen altijd ingewikkelder zijn dan ze lijken. (Sam IJssling) filosofisch probleem Als je denkt dat je de oplossing hebt, begrijp je het probleem niet. fitna fitness centrum Geert Wilders is op bezoek in een fitness-centrum in het Midden-Oosten, waar een paar fundamentalistische moslims enthousiast aan het trainen zijn op zo'n roei-apparaat. Ze nodigen Geert hartelijk uit om mee te komen doen, maar Geert zegt zuinig: 'Nee hoor, ik wacht liever even tot jullie zijn uitgeroeid'. fobie Een fobie is gevangen zijn in angst voor de angst. gastarbeid Gastarbeid moet verboden worden. (Koos van Zomeren in De Tribune, blad van de partij die een grenzeloos vertrouwen stelde in het geschreven woord - zij ondernam een serieuze poging het kapitalisme te bedelven onder drukwerk.) geboorte Bij iedere geboorte ontstaan drie nieuwe mensen: een kind, een moeder en een vader. gedachtengang Al onze begrippen krijgen in de loop van ons leven steeds meer verbanden en betekenissen waarvan we ons steeds minder bewust zijn. geheel - delen het geheel is meer dan de delen ( meer 'physical content'? 'informational content'? ) preciezer: bij verschillende tijdruimtelijke resoluties zijn verschillende soorten gedrag waar te nemen die ook alleen te zien zijn bij die specifieke resoluties (vgl organische moleculen - cel - orgaan, het gedrag van een mier met het gedrag van de mierenkolonie, van een vogel met een vlucht vogels, vis - school vissen etc - 'individual behavior' - 'collective behavior') deze verschillende soorten gedrag zijn onherleidbaar met elkaar verweven geheugen Ons geheugen wordt geplaagd door feiten, fouten en ficties. geld Er zijn genoeg dingen waarvoor je kunt betalen. Maar voor andere dingen moet je hard werken, geconcentreerd zijn en opofferingen doen. Die zijn vaak mooier en leuker dan dingen waarvoor je geld kunt neerleggen. (Edwin van der Sar) geldsysteem Als mensen vandaag het geldsysteem begrijpen, breekt morgen de revolutie uit. (Henry Ford) geleerde Een geleerde is de manier waarop een bibliotheek een andere bibliotheek maakt (Daniel C. Dennet) geluk Elk gelukkig gezin is op dezelfde manier gelukkig, terwijl elk ongelukkig gezin op zijn eigen manier ongelukkig is. (Tolstoj, eerste zin Anna Karenina) Geluk heeft genoeg aan zichzelf. C10H12N2O (materialist) Ieder mens heeft recht op het nastreven van geluk, maar dat betekent niet dat jij de plicht hebt om elk mens gelukkig te maken. Geluk grenst aan een gevoel van vrijheid. (Afferdense uitkijktoren) gelukdsdwang Genieting is verplicht. (Slavoj Zizak over het moederlijk superego van het postmodernisme) genealogie Zonder koestering van de keten van generaties leeft niemand wel. geneeskunde Geneeskunde is soms genezen, vaak verlichten en altijd troosten. (Ambroise Paré) geneesmiddelen zonder (markt)werking wie ze gebruikt, kiest ze niet [ de patiënt ] wie ze kiest, betaalt ze niet [ de arts ] wie ze betaalt, gebruikt ze niet [ de zorgverzekeraar ] de farmaceutische industrie manipuleert middels mollen voor miljardenwinsten [ mol = medical opinion leader zoals commercieel gesubsidieerde bijzondere hoogleraren ] (Hans van der Linde) gerucht, roddel, rumor Rumor is Importance times Ambiguity. (Gordon Allport & Leo Postman) geschiedenis De geschiedenis leert ons uiteindelijk alleen dat mensen er niets van willen leren. (Hegel) Wie zich aan een geschiedenis vastklampt, wordt een gevaar voor zichzelf en voor anderen. (Bas Heijne) Als de mens het geloof verliest dat de geschiedenis van de generaties hem overstijgt, is het einde van de geschiedenis nabij. History doesn't repeat itself, but it rhymes. (Mark Twain) Geschiedenis is fictie die gebeurd is, terwijl fictie geschiedenis is die had kunnen gebeuren. (André Gide) gevoel(igheid) Sensibilitas Quadrat Intellectum quae novit se nescire Scientia Facultates Apertas Servat geweten Maak ruimte voor rede en emoties tegenover misplaatste schuldgevoelens en 'n slecht geweten. gezellig Niet een typisch Nederlandse uitvinding, maar overgenomen uit Engeland, eind 19e eeuw: de 'cosy corner' vd zgn 'atelierstijl'. gezondheidszorg Bij welke percentage van het bbp dat de gezondheidszorg inneemt is het (over)leven van enkelingen te veel waard geworden? gods All those flying gods and satellites our cosmic hubris and debris. godsdiensten The numerous Roman religions were considered by the people as equally true, by the philosophers as equally false and by the magistrate as equally useful. (Gibbon) godsdienst en geweld Na Verdun, Auschwitz, Hiroshima, Stalin, Mao en Pol Pot is duidelijk dat geweld niet exclusief of bij uitstek een godsdienstige bron heeft. goed waar staat het woord goed groei / growth Anyone who believes exponential growth can go on forever in a finite world is either a madman or an economist. (Kenneth Boulding) hel Verwarde mensen hebben de hel en de marteling uitgevonden. Slechte mensen houden ze in stand. hemel/hel Het zijn de zwakken die voor zichzelf de hemel en voor hun vijanden de hel reserveren. (Eugen Dühring) herinneringen memories Taal creëert sleutels waarmee onze toegang tot herinneringen zowel geopend als afgesloten worden. (Douwe Draaisma) Om te kunnen overleven moet je met herinneringen kunnen leven. hersenen, brein, geest Wij zijn ons brein. (Dick Swaab) [ risico: biologisme, neuronaal determinisme ] Wij zijn onze geest. (Herman van Praag) [ risico: mentalisme, mentaal indeterminisme ] Wij worden onze verbeelding. Ik heb nog nooit een geest ontmoet zonder brein. Wel breinen zonder geest. (Bert Keizer) Dat je kunt denken over elementen zoals goud of uranium, betekent niet dat die elementen een rol spelen in de neurologische processen die een rol spelen in denken. If the brain were so simple that we could understand it, we would be so simple that we couldn't. (Emerson M. Pugh) hersentransplantatie Wat zou er gebeuren als een jong dementerende non wordt opgeknapt met het gedeelte van de hersenen, waar het korte termijn geheugen zetelt van een net op de snelweg gesneuvelde prostituee? (Marinus de Baar) hobbyist De dilettant of hobbyist doet iets om bezig te zijn, de professional doet iets omdat het gedaan moet worden. (Goethe) huis - eigen huis Geïnvesteerde liefde bevordert de leefbaarheid. humor, gevoel voor humor van dieren Aangezien dieren geen taalgevoel hebben, kunnen ze ook geen gevoel voor humor hebben. Hoewel, er is een uitzondering op de regel: de papegaai van mijn tante. Die papegaai kan foutloos "poespoespoes" roepen. Zodra hij dat doet komt de aangesprokene in de hoop op eten aangesneld. Wanneer de poes dan, bij de voet van de papegaaiestandaard aangekomen, zijn domste gezicht trekt, wipt de vogel luid snaterend van plezier van de ene poot op de andere en schudt de vleugels van het lachten. Waarmee in ieder geval bewezen is wat tante zo vaak zegt: van een kat heb je altijd plezier. (Midas Dekkers) huwelijkswens Een lang leven samen in een evenwicht van trouw aan jezelf en trouw aan elkaar. (16.9.2023) idee / idea A good idea doesn’t mind who has it. (David Bernstein) ideaal / ideale samenleving De ideale samenleving bestaat uit mensen die niet met alle geweld een ideale samenleving willen nastreven. niet meer zo revolutionaire idealen: vrijheid, gelijkheid, broederschap, duit en fluit idealisme pragmatisch idealisme Kleine gemeenschappen bijeengehouden door plaats, tijd en tradities. Wie op jonge leeftijd idealistisch is, geeft blijk van gevoel. Wie op oudere leeftijd realistisch is, geeft blijk van verstand. Wie op rijpere leeftijd idealistisch en realistisch is, ervaart een wankel evenwicht. ideologie De juiste gezindheid vóór kennis en vaardigheid. Ideologie is een schild tegen ongewenste gedachten. (Koos van Zomeren) ik Vroeger zat het ik verscholen in de kudde, nu zit in het ik nog de kudde verscholen. (Nietzsche) Substantiële of functionele eenheid van voelen/denken/doen? illusie De illusie van wetenschap schrijft de werkelijkheid niet voor hoe zij zich moet gedragen. Vroeg of laat schrijft de zich ontwikkelende werkelijkheid wetenschap. improvisatie Voortdurend wisselen tussen het je laten meevoeren en je houden aan een plan. Laat je je te veel gaan, dan wordt het een chaos, volg je te nauwgezet je plan, dan loop je vast. individualisering Niemals bin ich allein, Viele, die vor mir lebten Und fort von mir strebten, webten webten an meinem Sein (Rainer Maria Rilke) inzinking Inzinkingen horen bij het gemoedsleven zoals lelijke mensen bij de mensheid horen. ironie tragic irony & ironic tragedy When bureaucrats are morally mindless cogs in a genocidal machinery, Eichmann becomes a Zionist and Zionists become Eichmanns, leaders become collaborators and freedom fighters fight freedom, victims strike back and defence becomes an attack on human rights. (Hannah Arendt's infinite mirror of evil) Jeruzalem syndroom Tijdelijk (gem. 10 dagen) je God, Jezus of profeet wanen als kortsluiting tussen verbeelding en werkelijkheid. Paradox in het besef van eigen nietigheid (overgave impuls) en de centrale aanwezigheid van jezelf in de wereld (verlosser impuls). kans Carpe diem variant: Grijp de kans om anderen kansen te geven. kapitaal Rijken zijn armen met geld. Ouderdom is het kapitaal van de armen. kapitalisme Het kapitalisme heeft zijn geloofwaardigheid verspeeld, maar intussen gelooft ook niemand meer in een alternatief. (Koos van Zomeren) anti-kapitalisme van rood naar groen Aan het einde van de 20e eeuw heeft de nostalgische natuur van Rousseau de plaats ingenomen van de onderdrukte klasse van Marx als zielige underdog. kapitalist Een kapitalist is tot elke denkbare misdaad in staat, als hij maar voldoende winst in het vooruitzicht heeft. (Karl Marx) kennis (de ontwikkeling van...) Van 'de ogen dicht en denken maar' naar 'de ogen open en ontdekken maar'. kerkgang De reden waarom gelovigen elke zondag naar de kerk gaan, is dat de verhalen zo belachelijk zijn, dat ze elke zondag bevestigd moeten worden. Elke zondag lessen volgen over quantummechanica zou veel beter zijn. (Lawrence Kraus) kleur Kleur is de taal van het oog dat luistert. (Paul Gauguin) kunnen Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan. (Pippi Langkous) kunstbeschouwing Kijken met je ogen, zien met je ziel. kunstenaar (beeldend..) Een beeldend kunstenaar is een kijker die als ziener begrepen wil worden. kunstwerk Een kunstwerk is een fragment van de wereld, gezien door het temperament van de kunstenaar. (naar Emile Zola, 1866 over de Salon) kwaad De oorzaken van het kwaad kunnen duidelijk zijn, maar verdwenen is de overtuiging dat bewustwording van de oorzaken de gevolgen zal kunnen verhinderen (Bas Heijne). Het vele kwaad dat anderen overkomt, overwoekert het goede dat mij toevalt. leeftijd Waarschijnlijk is dit de grootste genade van de natuur, dat je je eigen leeftijd als vanzelfsprekend ervaart. (Koos van Zomeren) leger Dat we de beste hamer hebben, wil niet zeggen dat elk probleem en spijker is. (Barack Obama: het grootste leger is niet de oplossing voor alles OBW maar kan wel helpen om de agressie van kleinere legers te beteugelen) leren Wij ouders leerden onze kinderen lopen en spreken, later leerden onze kinderen ons stil te zitten en te zwijgen. [ bij de première van de film Pretty Sorrow, waar Pauline aan meewerkte, 23.9.2023 ] leven Wij zijn het levende bewijs van het feit dat in ons onmetelijke heelal (intelligent?) leven bestaat. Poor, nasty, brutish and short. (Thomas Hobbes) Het leven is zinloos, mijn leven niet. (Bas Heijne) Een geslaagd leven van een sterveling is te verkiezen boven een mislukt leven van een onsterfelijke god. (Luc Ferry over de Griekse mythologie) Het leven is een weefsel van tegenstrijdigheden, een doolhof zonder uitgang. leven en dood Alle verschillen in het leven zinken in het niet bij het verschil met de dood. (Koos van Zomeren) Sterfkunst, ik wens het u toe dat u het nooit ten toon hoeft te spreiden, maar mocht het toch zo ver komen, hou het dan kort, elegant, humorvol en troostend. (Bert Keizer) [OBW de sterfkundige geeft ons moraturi zo ook nog huiswerk mee voor onze laatste minuten: act as standup comedian while lying down definitely] Een nieuw taboe - de dood van een geliefde mag niet onverdraaglijk zijn. (Bas Heijne) Ik hou van het leven, maar ik vind het ook een zware opgave. Leven is eigenlijk iets te veel gevraagd van een mens. Dat het op een dag niet meer hoeft, lijkt me heerlijk. (Arthur Japin) leugens Er zijn drie soorten leugens: leugens, grove leugens en statistiek. (Benjamin Disraeli) Vierde: gesubsidieerde leugens ('onderzoek', uitgevoerd door 'hoogleraren' die een leerstoel bezetten die gefinancierd is door belanghebbenden) (Aliëtte Jonkers) leven voltooid leven Als een kunstenaar weet dat het schilderij, het boek of de symfonie voltooid is, dan kan er door kijkers, lezers en luisteraars, en door de kunstenaar zelf, van genoten worden. Zo ook van een voltooid leven. (Ole van Luyn, 81 jr). levensfasen Jeugd, volwassenheid en ouderdom worden vanaf rond 2000 verborgen achter het ideaal van een voortdurende jeugdige volwassenheid. (Bob Dylan: forever young) lijden Het lijden heeft geen zin. Als lijden zin had, waren we allemaal masochist. (Nelleke Noordervliet) De getuige geeft geen zin aan het lijden, maar geeft er wel een stem aan, zodat het gehoord wordt. (Gert-Jan van der Heiden) logica Door toeval valt af en toe een antwoord dat aansluit op de vraag, een druppel logica in een oceaan van ongerijmdheden. loslaten Laat los het verlangen alles te weten, te kunnen, te hebben en je zult losgelaten worden door de angst vergeten te worden. (doorgegeven door Hubert Fermina) Een rijke vriend besloot op een dag op zijn berg te gaan zitten. 'Wat ga je daar doen?' vroeg ik hem. 'Loslaten', zei de rijke vriend. Ik vroeg: 'Heb je je portemonnee al losgelaten?' Hij keek heel verpoepzakt, maar ja, kom op zeg, daar begint het toch mee? (Jan Bor) maakbaar maakbaarheid De werkelijkheid is niet maximaal maakbaar, maar slechts marginaal verbeterbaar. maat Wat je als maat neemt, krijgt de neiging onmatig te overheersen. [mens, geld, ...] marktwaarde Versmalling van de taal versmalt het denken. (Marjolijn van Heemstra) massa Tot de massa die u veracht, behoort altijd één meer dan u dacht. (Kurt Barschwitz) materialisten mensen die harder werken dan ze eigenlijk zouden moeten, om meer geld te verdienen dan ze eigenlijk nodig hebben, om spullen te kopen die ze eigenlijk niet willen, om andderen te imponeren die ze eigenlijk niet mogen. (Amoz Oz) medicijnen pills The difference between men and animals is the desire to take pills. (William Osler) Waar niet 'rationeel voorschrijfbeleid, maar 'familiedruk', 'doodsangst', niet 'machteloos willen toezien', 'op vrijdagmiddag anders voorschrijven dan op maandagmorgen' zorgen voor drogisterijgedrag met als gevolg dat we nu met micro-organismen zitten die nog met geen vlammenwerper zijn te bestrijden. (Bert Keizer) memento mori? Wie voortdurend gedenkt te sterven, vergeet te leven. Het vervelende aan nabestaanden is dat hun doden kunnen herrijzen om met hun levensverhaal een complete staatsmythe omver te werpen. Als we weten hoe hun doden worden herdacht, weten we in welke geest hun afstammelingen ons ontmoeten. (Marente de Moor) meningsverschil laten voor wat het is. mens Uit het kromme hout waarvan de mens de gemaakt is, is nog nooit iets rechts getimmerd. (Kant) Mensen zijn als egels: als we te dicht bij elkaar kruipen, doen we elkaar pijn, als we te ver weg gaan van elkaar, krijgen we het koud. (Schopenhauer) Er zijn maar een paar dagen voor nodig om van mensen weer vuile, ongelukkige beesten te maken, beroofd van hun naam en vrijheid, terwijl de omgekeerde ontwikkeling miljoenen jaren heeft geduurd. (Vasili Grossman) mensenrechten Reactie op de stelling dat mensenrechten een 'westers concept' zijn: 'Vraag het aan een Afrikaanse vader wiens zoon doodgemarteld is of aan een Afrikaanse moeder wiens dochter het slachtoffer is van verkrachtingen. Zij weten beter dan wie ook wat mensenrechten betekenen.' (Kofi Annan) messias seculiere messias Hij geloof niet meer in God, maar wel dat God in hem gelooft. (Liesbeth over Joop) metaphors / metaforen At best metaphors are stepping-stones for knowledge towards the touchstones of science. At worst metaphors are stumbling-blocks for knowledge into the pitfalls of credulity. model The purpose of models is not to fit the data but to sharpen the questions. (Samuel Karlin) modernisme non-conformisme Cartoon van een kunstenaar die in zijn atelier werkt aan weer iets abstracts, terwijl zijn vriendin toekijkt en vraag: 'Moet je nou per se een non-comformist zijn, net als iedereen?' moed courage The courage to resist evil, the courage to raise your voice against evil, the courage to actually help those who are injustly persecuted, the courage to be compassionate with the victims of evil. motivatie Manipulated motivation by ego, ideology, money and coersion. muziek Praten over muziek is als een vis spartelen op het droge. nagalm De nagalm van religies: Bach en bommen. natuur van rood naar groen Aan het einde van de 20e eeuw heeft de nostalgische natuur van Rousseau de plaats ingenomen van de onderdrukte klasse van Marx als zielige underdog. natuurwetten zijn bedoeld om een beetje orde te scheppen in de chaos van alledag. Nederland Nederlanders Nederlanders: een volk van sleepmieren. nieuwswaarde = ( aantal doden * oorzaak ) / ( persoonlijke,culturele,geografische afstand ) [ oorzaak: natuurramp ... moord, wijze waarop ] norm Geen enkele norm is bestand tegen extreme situaties. Dat pleit niet tegen normen, maar tegen extreme situaties. (Koos van Zomeren) onbegrijpelijk Eén keer in je leven een volstrekt onbegrijpelijke gebeurtenis creëren, daar gaat het om. Als je daar niet in slaagt, heb je niet geleefd. (Koos van Zomeren) onderwijs / teaching The first rule of teaching is to know what you are supposed to teach. The second rule of teaching is to know a little more than what you are supposed to teach. (George Polya) Goed onderwijs verbetert cognitieve vermogens en praktische vaardigheden, maar wel in een evenwicht dat past bij de mogelijkheden van elk kind. Voor kinderen met beperkte cognitieve vermogens legt goed onderwijs het accent op praktische vaardigheden om zo op te leiden tot beroepstrots. Zoals de fabrikant tegen zo laag mogelijke kosten zoveel mogelijk producten wil maken van een aanvaardbare kwaliteit voor een maximale winst, zo wil de politiek scholen die tegen zo laag mogelijke kosten werknemers produceren van een aanvaardbare kwaliteit. (Grahame Lock) Wie je dom kunt houden, kun je alles wijsmaken. (Grahame Lock) onderzoek Onderzoek heeft aangetoond dat onderzoek minder aantoont dan onderzoekers beweren. oneindigheid De mens heeft leren rekenen met oneindigheden. Sommige mensen maken daarbij de denkfout dat ze ook kunnen rekenen op oneindigheid. (on)gelovige Het feit dat een gelovige gelukkiger is dan een scepticus, doet net zo weinig ter zake als het feit dat een dronken man gelukkiger is dan een nuchter man. (George Bernard Shaw) ontdekking A discovery is an accident meeting a prepared mind. (Albert Szent-Györgyi) onthechting Hoe verdraagt onthechting zich met liefde en met de beaming van het leven dat is zoals het is? ontkenning Ontkenningen komen in de natuur niet voor. ontspanning voor calvinisten: een workshop nietsdoen volgen onvolledig / onvolledigheidsstelling In elk formeel consistent systeem is er een propositie die waar is, maar niet binnen dat systeem kan worden bewezen. (Kurt Gödel) [ Als het mogelijk is om die propositie in een ander formeel consistent systeem te bewijzen - wat is dan het probleem? ] onwetendheid Er is heilige onwetendheid (kinderlijke onschuld) en onheilige onwetendheid (volwassen stomzinnigheid). Het eerste mag gekoesterd, het laatste moet bestreden worden. When ignorance rules the waves, perfect storms will happen. oog There are only two eyes: the bright eye of my conscience and the blind eye of your lack of conscience. oorlog Het concept van oorlogvoering zonder eigen verliezen is immoreel en een gevaar voor de mensheid en dient onder internationale wetgeving verboden te worden. (Koos van Zomeren) WO II West Europa mocht zich gelukkig prijzen dat de Russen de Nazi's hebben verslagen en dat de Amerikanen en westerse geallieerden de WE landen hebben bevrijd. oorsprong origin La question de l'origine cache l'origine de la question. (François Jacqmin) De vraag naar de oorsprong bergt de oorsprong van de vraag in zich. All origins are ripples in the flow of being of ...? (just a drop of poetry when I'm tired of all the math) oprechtheid / sincerity The secret of success is sincerity. Once you can fake that you've got it made. (Glyme) optimist - pessimist / optimisme - pessimisme Wie pessimist is voor zijn 48e jaar, weet te veel; wie optimist is voor zijn 48e jaar, weet te weinig. (Mark Twain) Optimisten denken dat dit de best mogelijke wereld is. Pessimisten zeggen dat optimisten daarin misschien wel gelijk hebben. Hopeloos hopenden denken dat een andere wereld mogelijk is. (Zygmunt Bauman) Wat een mens nodig heeft is het pessimisme van de rede en het optimisme van de wilskracht. (Dominique Moïsi) Je wilt optimistisch zijn voor je kinderen en kleinkinderen. orthodoxie Veel moet en nog meer mag niet. En dat alles om de trouw aan jezelf te verloochenen. (Deborah Feldman) ouderdom oud worden Iedereen wil oud worden, niemand wil oud zijn. rimpels De Franse Jeanne Calment, die 122 jaar werd, maakte graag korte metten met opmerkingen over haar tanende schoonheid, getuige haar uitspraak: "Ik heb maar één rimpel en daar zit ik op." overheid Het is niet de taak van de overheid om voor een hemel op aarde te zorgen, maar om te voorkomen dat het een hel wordt. overtuigen principes volgens Robert Cialdini: 1 wederkerigheid (do ut des - iets kleins geven om iets groots te kunnen krijgen > neem gift aan + mogelijk deze als trucje te zien) 2 consistentie en commitment (verkopers brengen je graag in een positie die overeenkomst met het gedrag dat ze later verlangen > doorzie 'overdracht' en gebrek aan logica daarin) 3 sociaal bewijs (vooral kijken naar anderen, mn in onzekere of onduidelijke situaties > een ander is niet de basis van mijn handelen) 4 sympathie (graag ja tegen aantrekkelijke personen > scheid persoon van verzoek en beoordeel het aanbod op eigen aantrekkelijkheid) 5 autoriteit (neiging autoriteit te volgen > is de 'autoriteit' echt een expert op dit gebied?) 6 schaarste (uniek - alleen nu te krijgen - de laatste > is dit iets wat ik echt wil / nodig heb?) paradox De babyboom-generatie (geboren in 1945-1955) die het langst en het meest consumptief leefde (vgl bv het er door jassen van de in Nederland gevonden gasbel), ontwikkelt tegelijkertijd een 'groen bewustzijn' ('natuurbehoud is héél belangrijk'). partij Als er een partij bestond van mensen die niet zeker weten of ze gelijk hebben, dan zou ik er lid van worden. (Albert Camus) persoon De persoon is de maat van al zijn dingen. perspectief Het absolutisme van het enig juiste perspectief brengt mensen in uitzichtloze situaties. pluralisme Epistemologisch pluralisme is geen uitbreiding van ontologisch dualisme. politiek Politieke waarden die niet vanzelfsprekend zijn maar wel de moeite waard om te koesteren en desnoods te verdedigen: individualiteit, vrijheid, democratie en rechtvaardigheid. De waarden waar Europa voor staat zijn belangrijker dan waar Europa ligt. Ze zijn de voorwaarden voor gedeelde stabiliteit, welvaart en welzijn, een politieke werkelijkheid waarin deze waarden kunnen bloeien. Je kunt alle burgers soms voor de gek houden en sommige burgers altijd, maar je kunt niet alle burgers altijd voor de gek houden. (Abraham Lincoln) 1999 Het Amerikaanse congres herriep wetten die depressie moesten voorkomen, zodat financiële instellingen onverantwoorde risico's konden nemen. 2009 Een verbod op excessieve bonussen verdween op mysterieuze wijze uit een wetsontwerp ten tijde van de behandeling ervan in de Senaat. Media-politiek die publiciteit zoekt om de publiciteit, wordt irrelevant. (vgl Jan Vis vs het politiek-publicitair complex) Politici die zich staan te overschreewen in plaats van zich te concentreren op hun eerste taken (het maken van wetten en regels, besturen en controleren) verliezen het vertrouwen van de burgers. 2014 Het haalbare zo dicht mogelijk bij het wenselijke brengen, daar gaat het in de politiek om. (Frans Timmermans) politieke systemen political systems The inherent vice of capitalism is the unequal sharing of blessings; the inherent virtue of socialism is the equal sharing of miseries. (Winston Churchill) If you’re not a liberal when you’re 25, you have no heart. If you’re not a conservative by the time you’re 35, you have no brain. (Winston Churchill?) addendum If you gain wealth by using your brain, yet privatize the profits and socialize the losses, you lost both your heart and your brain. portret Ook een goed gelijkend portret laat slechts één van je tienduizend gezichten zien. pragmatisme Voor de oplossing van politiek-economische problemen is positief pragmatisme nodig, geen idealistische woede over wie de problemen heeft veroorzaakt. preventieparadox Screening bevordert niet de gezondheid, maar ziekte. probleem Voor elk complex probleem staat een oplossing die helder is, eenvoudig en fout. (H.L. Mencken) psychiater Komt een man bij de psychiater en deze nodigt hem in het eerste gesprek hartelijk uit om bij het begin te beginnen. 'Dat is gemakkelijk,' zegt de man, 'in het begin schiep ik de hemel en de aarde.' psychische problemen We hebben nooit iets gedaan waarvan een dominee in pychische problemen zou zijn gekomen. Althans, niet samen. (Koos van Zomeren) punt / point When we think we are the point, we probably are missing the point. ramp In het grootste deel van Europa leiden alle wegen naar Rome, in Rusland leiden alle wegen naar een ramp. realiteit Realiteit is wat er nu is (tijdruimtelijk begrensd). Wat door moet gaan voor absoluut of oneindig, is irreëel. absolutisme / relativisme Het absolutisme bevestigt zichzelf. Het relativisme weerlegt zichzelf. religie Religie is de kunst van het volk. Religie is de kunst voor het volk. Religie is de kunst van en voor het volk. Religie is een kunstvorm die zichzelf te serieus neemt. Religie als overspannen kunst is het beste te bestrijden met kunstig overspannen. (naar Breukers & Godrie, Verslaafd aan oneindigheid, 2021) Met of zonder religie zullen goede mensen goed doen en kwade mensen kwaad. Maar om goede mensen kwaad te laten doen - daarvoor heb je religie nodig. (Steven Weinberg) religie of cultuur Roadblock Ierland. Soldaat: 'Protestant of katholiek?' Man: 'Atheïst'. Buldert de soldaat: 'Een protestantse of katholieke atheïst?' Roadblock Irak. Soldaat: 'Soenniet of sjiiet? Man: 'Atheïst'. Buldert de soldaat: 'Een soennitische of sjiitiesche atheïst?' ritueel Door een draagconstructie van rituelen op de been gehouden worden. rijk en arm De kloof tussen rijk en arm is een gat in de markt. In 2014 bezitten de 85 rijkste wereldburgers evenveel als de 3,5 miljard armste. risico's / risks More people are killed every year by pigs than by sharks, which shows you how good we are at evaluating risk. (Bruce Schneier) romantiek, realisme en rust Na een jaar huwelijk kon Lyhne niet meer voor zichzelf verhelen dat hij het beu was steeds op nieuwe wijze uidrukking te geven aan zijn liefde, gehuld in het verenkleed van zijn poëzie zijn vleugels gespreid te houden voor zijn vlucht door alle stemmingshemelen en gedachtendieptes. Hij verlangde ernaar in genoeglijke rust stil op zijn tak te zitten en doezelend zijn vermoeide hoofd te verbergen onder het warme verenkleed van zijn vleugels. (Jan Peter Jacobson) rouwfasen Wie volgens het boekje rouwt, gaat via ontkenning, boosheid, vechtlust en depressie naar aanvaarding. Tja, verdriet vangen in boekjes... rust bezonken rust ligt niet in de dag maar in het werk samenstelling Binnen elke samenstelling zijn er feitelijke en latente tegenstellingen die zo groot kunnen worden dat de samenstelling alleen in stand kan blijven als deze fundamenteel van karakter verandert. scène Het gaat alleen om deze scène, alles ervoor en erna is verzonnen. (Rob van Essen, Scheer een zwerver) scepsis Psychologische scepsis (als houding van persoonlijke teleurstelling) slaat gemakkelijk door naar cynisme. Methodische scepsis vraagt of vooronderstellingen waar zijn. schrijven Als je me schrijft, laat dan tenminste tussen je woorden en zinnen voldoende ruimte voor mijn gedachten. schrijvers Schrijvers zijn dieven die van dieven stelen. schuld Onbevrijd schuldgevoel als overleven het leven in waardigheid heeft verloochend. (12 Years a Slave, Steve McQueen) serendipiteit Serendipiteit is zoeken naar een speld in een hooiberg en er uit rollen met een boerenmeid. (Julius Comroe) sexeverschillen Voor zover de natuur sexen verschillend heeft gemaakt, zijn sexeverschillen natuurlijk. Sommige feministen en sommige sociaal-wetenschappers vinden het lastig om dat te leren. slachtoffer De combinatie van religie en tribale tradities maakt het vrouwelijke slachtoffer tot dader, ten koste van alle beloften tot bescherming. (Ayaan Hirsi Ali) In de dynamiek van macht en geweld tussen mensen worden sommige slachtoffers daders en sommige daders slachtoffers. sleepwet Een rechtsstaat beschermt onze rechten en garandeert onze vrijheid met scheiding van machten en onafhankelijke rechtspraak. Ik ga uit van het principe dat de staat haar burgers hoort te vertrouwen en dat de burgers de staat horen te wantrouwen. Ik stem dus tegen de wet. (Nelle Noordervliet) snappen Wat ik niet eenvoudig kan uitleggen, snap ik zelf niet. (Jan Keij) spelen Amerikanen spelen poker, Russen spelen schaak, Chinezen spelen go, Nederlanders monopoly. spiegelen Waarom zou jij je spiegelen aan anderen? Trek je eigen ontspiegelde spoor. spiritualiteit secular spirituality Eugene Schoemaker's ashes taken to the moon, with a plaque-quote from Romeo and Juliet: 'And when he shall die / Take him and cut him out in little stars / And he will make the face of heaven so fine / That all the world will be in love with night / And pay no worship to the garish sun' stad tuinstad tuinsteden als alternatief voor onleefbare sloppenwijken (Ebenezer Howard, 1898) standpunten Ik heb het gevoel dat ik in mijn partijjaren voor een heel leven aan standpunten heb verbruikt. (Koos van Zomeren) status true man with no status (Linji) stof De mens wordt tot stof, stof voor verhalen. striktheid / strict People understand instinctively that the best way for computer programs to communicate with each other is for each of them to be strict in what they emit, and liberal in what they accept. The odd thing is that people themselves are not willing to be strict in how they speak, and liberal in how they listen. You'd think that would also be obvious. (Larry Wall) stroom / go with the flow? Als je met de stroom meegaat, sta je zelf stil. Aleen de kade vliegt voorbij. (Henk Verkaart) systeem We zijn eerder geneigd om de tekortkomingen van systeemgebruikers ter disucssie te stellen dan de tekortkomingen van het systeem zelf. taal Taal maakt de werkelijkheid in één adem werkelijker en onwerkelijker. taal dialect Het Gronings is de kortste taal van ons land, en dus de meest efficiënte! Met het Gronings als voertaal kan 80% bezuinigd worden op de tijd die wordt doorgebracht met werkbesprekingen. - In het Nederlands * In het Grûnns: - dit behoort tot de mogelijkheden * soll kenn’n - hieromtrent kunnen wij u geen enkele zekerheid bieden * wait’k nait - zou u dat eens willen herhalen? * hé? - dat ben ik geenszins van plan * da dukn’t - ligt dat in de lijn van de verwachtingen? * sol’t? - hiermee denk ik geen problemen te ondervinden * gain punt - dit wordt door mij als zeer spijtig ervaren * da’s sund - het weer voldoet niet aan de verwachtingen van deze tijd * ’t is kloot’n weer - mag ik vragen waar u hier voor komt? * wa mos’t? - hetgeen u mij vertelt, verbaast mij ten zeerste * krieg nou wat - deze informatie is geheel nieuw voor mij * das nij - ligt dat binnen het kader van uw bevoegdheden? * mags’t dat wel? - wilt u zo vriendelijk zijn mij te zeggen wat u van mij wilt? * wa wilst? - ik heb hierover een enigszins afwijkende mening * da kin nait - wat u mij opdraagt, ben ik niet van plan uit te voeren * krieg’n bochel - het leven van een Groninger gaat niet over rozen * ’t kon minder taalmeesters Taalmeesters kunne op meeslepende wijze de grootst mogelijke onzin uitkramen en het is moeilijk om je aan hun invloed te onttrekken. (Plato) talent De mens heeft een ongeëvenaard talent om in één beweging de spijker op zo'n kop en de plank mis te slaan. tellingen (steeds meer) Je telt alleen mee als je meetelt. theorie praktijk theory practice Nothing is so practical as a good theory. (Kurt Lewin) Een goede theorie is altijd mooi, maar niet iedere mooie theorie is ook de goede. (Gerard 't Hooft) Praktische filosofie geeft inzicht in misverstanden die tot misstanden leiden. thermodynamica / thermodynamics, laws of Ginsburg: 1 You can't win. 2 You can't break even. 3 You can't even quit the game. Freeman: 1 Capitalism is based on the assumption that you can win. 2 Socialism is based on the assumption that you can break even. 3 Mysticism is based on the assumption that you can quit the game. tijd / time cosmological time question I'm involved in something that takes its time, a lot of it. Is my time the time to figure out what it's about? De tijd zorgt ervoor dat niet alles tegelijk gebeurt. (Iemand heeft dat eens gezegd - volgens Koos van Zomeren) toekomst De toekomst maakt zich altijd pas bekend als zij voorbij is. (Koos van Zomeren) tragedie De tragedie van het Midden-Oosten is dat Arabieren blind zijn voor de shoah, maar dat Israeliërs verblind zijn door de shoah. (Régis Debray) Het goede nieuws is dat er licht is aan het einde van de tunnel, het slechte nieuws is dat er geen tunnel is. (Shimon Peres) tragische heldin na huilbui Ze opende langzaam haar ogen en keek met een discreet glimlachje naar haar spiegelbeeld als naar een medplichtige met wie ze zich niet te veel wilde inlaten. (Jan Peter Jacobson) troost De enige troost voor geleden onrecht is de volledige waarheid. tuin Er zijn wel honderd manieren om een tuin aan te leggen; de beste is om een tuinier in de arm te nemen. (Karel Capek) twijfelen / doubt Douter de tout ou tout croire, ce sont deux solutions également commodes, qui l'une et l'autre nous dispensent de réfléchir. (Henri Pointcaré) uitsterven Uitsterven is een wel erg hevige manier van sterven. (Koos van Zomeren) vakantie / holiday I don't think people want to go on holiday, anymore than they really want to go to church. They've been brainwashed into thinking it will do them good, or make them happy. In fact surveys show that holidays cause incredible amounts of stress. (David Lodge) variant Hij heeft de melk wel horen klotsen, maar weet niet waar de tepel hangt. vegetariër vegetarisme De schoonvader van Maarten 't Hart was vegetariër. Daarin was hij zo principieel dat hij zelfs weigerde een marsepeinen worstje te eten. veranderen / verandering Ontwikkel de kracht om om te veranderen wat je kunt veranderen, de moed om te accepteren wat je niet kunt veranderen en de wijsheid om het onderscheid tussen beide te maken. verbeelding Verbeelding is het verstand met een erectie. (Victor Hugo) Zonder de dood was de verbeelding niet zo broodnodig geweest. Wat blijft is de magie van een mooie zin, de schoonheid van een vertelling, een opgeschort ongeloof, een tijdelijke ontsnapping aan de dood op de thermiek van de verbeelding. (Frank Westerman) Het verdwijnen van een toekomstideaal en van tijdsbesef veroorzaken een creatieve explosie en een maatschappelijke implosie. Onze verbeelding voelt zich niet meer verplicht jegens de waarneembare werkelijkheid. (Bas Heijne) vergankelijk Alles is volmaakt vergankelijk, verval vernieuwt. vergeten De verwijderde namen en feiten van het Memoriaalarchief van de Sovjet-repressie werd vervangen door anti-westers complotdenken. Als er vergeten moet worden, moet er iets anders worden onthouden. (Marente de Moor) vergeven / vergeving Vergeven is de wens op een beter verleden opgeven, (Helen Schucman) je gekwetstheid accepterend, pijn, haat en wrok loslatend, de verantwoordelijkheid voor je eigen leven weer opnemen. (Hank Heijn) verhaal verhalen Ik heb een lang verhaal ingeleverd, want ik had geen tijd om een kort verhaal te maken. (Oscar Wilde) Gaat het de schrijver alleen maar om het verhaal dat hij er van kan maken? vertalen vertaling computer A computer program translated 'out of sight, out of mind' from English to Russian and then back from Russian to English, resulting in: 'blind idiot'. vertrouwen Vertrouwen is goed, controle is beter. (Stalin - cultuur van georganiseerd wantrouwen...) verveling Verveling. Op den duur zal dat wel op werken uitlopen. Niksen genereert werklust en bevordert het weerstandsvermogen tegen dwangvoorstellingen. (Koos van Zomeren) visie Biologie ontaardt meer en meer in chemie met organisch materiaal, chemie gaat over in natuurkunde, natuurkunde in filosofie en filosofie gaat nergens meer over. visioen Wie visioenen heeft, moet naar de oogarts. (Helmuth Schmidt) vijand Probeer tot het uiterste tegenstanders tot vijand te bestempelen, want vijandschap zoekt het slagveld in plaats van het (parlementaire) debat. (Thijs Wöltgens) volmaakt? de meest excellente kunstwerken bevatten de best verborgen fouten voorbij tikken op de typemachine, doorslagen met carbonpapier vooruitgang / progress Progress imposes not only new possibilities for the future but also new restrictions. (Norbert Wiener) vraag Hoe gaan de relativiteitstheorie (tijdruimte) en de quantumveldentheorie (materie) samen? En hoe weten we of dit de juiste vraag is? Is het een puzzel of een mysterie? Een puzzel is een vraag waar je het antwoord niet op weet, omdat de onderdelen van het antwoord niet op de juiste plek liggen. Een mysterie is een vraag waarop je het antwoord niet weet omdat je de vraag niet begrijpt. Puzzels draaien om known unknowns - mysteries om unknown unknowns. vriendschap Omdat ik het was, omdat jij het was. (Michel de Montaigne) vrijheid Vrijheid kan alleen bestaan in precies dezelfde mate als waarin mensen bereid zijn hun eigen begeerten te beperkten. (Edmund Burke) Vrijheid is het inzicht in wat noodzakelijk is. (dialectisch materialisten) De beschaving van mannen en emancipatie van vrouwen heeft geleid tot vrijheid, gelijkwaardigheid en gelijke rechten. De ommanteling met een boerka is de ontmanteling van vrijheden en rechten. vrijheid van meningsuiting Ik ben het niet eens met wat je zegt, maar zal je recht om het te zeggen met mijn leven verdedigen. (niet Voltaire, maar Evelyn Beatrice Hall) waarheid / truth Wat is waarheid anders dan een perfecte leugen? (Koos van Zomeren) Er is geen waarheid waar de mensheid langzaam heenreist, maar mijn onbegrip is beter dan het begrip van hen die geloven in fantomen. (Bert Keizer) Wij falen beter als het er om gaat de wereld om ons heen te doorgronden. (Becket) Dat is zijn waarheid in dienst van de vooruitgang. (Koos van Zomeren over Jan Marijnissen die de betekenis van Daan Morjé voor de SP marginaliseert) Waar standpunten betrokken worden, maakt de waarheid zich klein. (Koos van Zomeren) Sinds ik weet dat niemand zich voor de waarheid interesseert, lieg ik niet meer. (Koos van Zomeren) It may take a long time for the truth to come to light, but truth will remain long after the lies have faded. (Jang Jin-Sung in 'Dear Leader', 2014, applicable to all dictators) Tell the truth - it's the most convincing lie. Ik ben niet op zoek naar de waarheid, ik ben op zoek naar helderheid, en dat betekent meestal dat je als mens ontdekt hoe weinig wij weten en wat een avontuur het is om te proberen daar helder over te zijn. (Bert Keizer) waarneming Als waarnemingen moeten leiden tot waarheid, dan is de betrouwbaarheid van waarnemingen tegelijkertijd een vooronderstelling en een probleem. Wat gaat er door je heen als er een kogel door je heen gaat? wereldbeeld Wetenschap en warhoofdigheid verruimen je wereldbeeld. werk Bestrijd een stelsel waarin wij niet meer waard zijn dan het werk dat we verrichten, terwijl het werk steeds minder waard wordt. Het recht om te rusten (niet iets doen dat kapitaal oplevert) is net zo heilig als het recht om te werken. (William R. Black) (kunst)werk Het beste werk van kleine meesters is vaak beter dan het slechtste werk van grote meesters. (Egge Knol over Bernard Bueninck (1864-1933) Het loopende diep met het lossen van de Hunzeboten bij avond) werkelijkheid En dan zeggen de mensen: je moet de werkelijkheid onder ogen zien. Maar waarom eigenlijk? Als we ons nou beter voelen met onze illusies? werken Op de vraag hoeveel mensen er bij de NAVO werken, antwoordt Jospeh Luns: ongeveer de helft. wetenschap / science Le savant doit ordonner ; on fait la science avec des faits comme une maison avec des pierres ; mais une accumulation de faits n'est pas plus une science qu'un tas de pierres n'est une maison. (Henri Poincarré) There is small talk, there is big talk and there is science. Onze meest duurzame bijdrage aan de wetenschap was het langdurig wonen in de Professorenbuurt-Oost te Groningen. wiskunde bindmiddel of oplosmiddel? woorden Where can I find a man who has forgotten words so I can have a word with him? Chuang Tzu [ Once you caught the rabbit, forget the snare - once you've gotten the meaning, forget the words. ] Je kunt woorden niet wegnemen, alleen maar op elkaar stapelen en zo'n stapel wordt al maar wankeler. (Koos van Zomeren) Franco, de door fascisten verminkte linkse revolutionair: "Wie schrijven boeken? Mensen die tevreden zijn, reizen, verliefd zijn en praten en nog eens praten, in de overtuiging dat woorden op de een of andere manier altijd op de juiste plek terechtkomen. Maar woorden komen zelden op de juiste plek terecht, en dan nog maar alleen voor heel korte tijd. Voor de rest dienen ze om er maar op los te kletsen. Of om te doen alsof alles onder controle is. Midden in de chaos bedenken we altijd een orde en doen we alsof we precies weten hoe alles ervoor staat. De woorden zijn hun betekenis aan het verliezen." (Elena Ferrante) wrok Wrok koesteren is als vergif drinken en dan verwachten dat je vijand sterft. (Nelson Mandela) ziekte We gaan er allemaal aan, maar laat ik dan toch op z'n minst een interessante ziekte krijgen waar ik aan dood ga. (de wetenschapper) zijn hebben Ben je wat je hebt? Heb je wat je bent? Meer 'zijn', minder 'doen' en veel minder 'hebben'. zoeken vinden Als je denkt te weten wat je zoekt, zul je vinden wat je denkt. zondebok Zondebokken en zegengeiten, heksen en heiligen, eenvoudige oplossingen in plaats van ingewikkelde verklaringen, lui denken dus. zorg Goede zorg is zuinig en zinnig. (Ad Dunning) Dat behoedt voor grote uitgaven die geen gezondheidswinst opleveren. (Louise Gunning) financiering van de gezondheidszorg / health care financing: Fighting death is like digging a priceless bottomless pit. Hoeveel efficiënter (goedkoper) zou de zorg worden als je de patiënt zou belonen voor het niet ondergaan van een peperdure en kansarme behandeling?